ባክቴሪያ እና ቫይረሶች
ቫይረሶች እና ባክቴሪያ ሁለቱም ኢንፌክሽን ያስከትላሉ፣ ነገር ግን አንቲባዮቲኮች በባክቴሪያዎች ላይ ብቻ ይሰራሉ።
የቫይረስ ኢንፌክሽንዎች
- ጉንፋን፣ ኢንፍሉዌንዛ፣ ክሩፕ፣ ላንጊኒስ፣ የደረት ብርድ (ብሮንካይተስ) እና አብዛኛውን የጉሮሮ መቁሰል ያካትታል።
- ብዙውን ጊዜ ከባክቴሪያ ኢንፌክሽን የበለጠ ተላላፊ ናቸው። በቤተሰብ ውስጥ ከአንድ ሰዎች በላይ ተመሳሳይ ሕመም ካጋጠማቸው፣ ምናልባት የቫይረስ ኢንፌክሽን ሊሆን ይችላል።
- ልክ እንደ ባክቴሪያ ኢንፌክሽን ሊያሳምምዎት ይችላል።
- ብዙውን ጊዜ ለመሻል ከ4-5 ቀናት ውስጥ ይወስዳሉ ነገር ግን ሙሉ በሙሉ ለማገገም እስከ ሶስት ሳምንታት ድረስ ሊወስድ ይችላል።
- አንቲባዮቲክዎች ለቫይረስ ኢንፌክሽን አይሰሩም
የባክቴሪያ ኢንፌክሽን
- ከቫይረስ ኢንፌክሽን ያነሱ ናቸው።
- እንደ ቫይረስ ኢንፌክሽን በቀላሉ ከአንድ ሰው ወደ ሌላው አይዛመቱም።
- የተለመዱ ምሳሌዎች የጉሮሮ መቁሰል እና አንዳንድ የሳንባ ምች ዓይነቶችን ያካትታሉ
- አንቲባዮቲኮች ለባክቴሪያ ኢንፌክሽንዎች ይሠራሉ፣ ነገር ግን ሁልጊዜ አስፈላጊ አይደሉም
አንቲባዮቲክን መቋቋም
አንቲባዮቲክን በብልሃት መጠቀም የአንቲባዮቲክን መቋቋም እድገት ለመገደብ ይረዳል፡፡
እጅ መታጠብ
እጅን መታጠብ የኢንፌክሽን ስርጭትን ለመግታት ምርጡ መንገድ ነው።
ትኩሳት
ትኩሳት ብዙውን ጊዜ በህመም ምክንያት የሰውነት ሙቀት መጨመር ነው። የቆዳ መቅላት፣ መሞቅ እና የቆዳ መድረቅ፣ በብብት ስርም ቢሆን እንኳን የትኩሳት ምልክት ነው።
የሙቀት መጠንዎ ወይም የልጅዎ ሙቀት፣ በሚለካበት ቦታ ይወሰናል።
ትኩሳት፦
- ሰውነት ኢንፌክሽንን እንዲቋቋም ይረዳል
- በሁለቱም የቫይረስ እና የባክቴሪያ በሽታዎች ሊከሰት ይችላል
ለመቆጣጠር፦
- ትኩሳት ሰውነት ኢንፌክሽንን ለመቋቋም የሚረዳ የመከላከያ ዘዴ ነው። ትኩሳት በሁለቱም የቫይረስ እና የባክቴሪያ በሽታዎች ሊከሰት ይችላል።
- ትኩሳት ያለበት ሰው ጥሩ ስሜት ካልተሰማው Acetaminophen ወይም Ibuprofen ወይም Tylenol ወይም Advil ህመምን ለማስታገስ ማሸጊያ ላይ ያለውን መመሪያ በመጠቀም መውሰድ ይችላል፡፡
- ቀዝቀዝ እንዲሉ ነገር ግን እንዳይንቀጠቀጡ እራስዎም ሆኑ ወይም ልጅዎ ቀላል ክብደት ያለው ልብስ ይልበሱ፣ መንቀጥቀጥ የበለጠ ሙቀት ስለሚፈጥር። በክፍሉ ውስጥ ያለውን የሙቀት መጠን 20 ዲግሪ ሴንቲ ግሬድ ላይ ያቆዩ ወይም ምቾትን የሚሰጥ ቅዝቃዜ ላይ።
- ፈሳሽ አብዝተው ይውሰዱ። ለልጅዎ ከእንቅልፍ ሲነቃ በየሰዓቱ ቀዝቃዛ ፈሳሾችን ወይም ን ያቅርቡ።
በማንኛውም እድሜ ላይ ያለ ሰው ትኩሳት እና ሽፍታ ካለበት እና ኩፍኝ በተሰራጨበት አካባቢ ከነበረ፣ የተሻለውን እርምጃ በተመለከተ ምክር ለማግኘት Health Linkን (በAlberta 811 ይደውሉ) ያነጋግሩ።
ጉንፋን እና ፍሳሽ ያለው አፍንጫ
ጉንፋን የሚከሰተው በቫይረሶች ነው። ጉንፋን የሚያስከትሉ 200 የሚያህሉ የተለያዩ ቫይረሶች አሉ። ልጆች በዓመት ከ8 -10 ግዜ ጉንፋን ይይዛቸዋል። አዋቂዎች ከአንዳንድ ቫይረሶች የመከላከል አቅም ስላላቸው በአንስተኛ ደረጃ ነው በጉንፋን የሚያዙት። አንቲባዮቲክስ በጉንፋን ቫይረሶች ላይ አይሰሩም።
ምልክቶች፦
- በመጀመሪያ ደረጃ፣ ራስ ምታት፣ ትኩሳት እና ውሃ አዘል ዓይኖች፣ ከዚያም ፍሳሽ ያለው አፍንጫ፣ የጉሮሮ መቁሰል፣ ማስነጠስ እና ሳል ይከተላሉ።
- ከአፍንጫ የሚወጣ ፈሳሽ በመጀመሪያ ይሆንና ከዚያም ወደ ወፍራም ቢጫ ወይም አረንጓዴ ይለወጣል።
መከላከል፦
- ጉንፋንን የሚያስከትሉ ቫይረሶችን ለመከላከል እጅዎን ይታጠቡ።
- ልጆችዎ እጃቸውን እንዲታጠቡ ያስተምሯቸው።
አስተዳደር፦
- በማንኛውም በጣም የሚያረጋጋዎት የሙቀት መጠን፣ ብዙ ውሃን ይጠጡ።
- ጉንፋን ያለበት ሰው ጥሩ ስሜት ካልተሰማው Acetaminophen ወይም Ibuprofen ወይም Tylenol ወይም Advil ህመምን ለማስታገስ ማሸጊያ ላይ ያለውን መመሪያ በመጠቀም መውሰድ ይችላል፡፡
- ጉንፋን ካለቦት ወይም ጉንፋን ያለበትን ሰው እየተንከባከቡ ከሆነ ሌሎችን እንዳይበክሉ እጅዎን ብዙ ጊዜ ይታጠቡ።
- የሳል ሽሮፕ ምልክቶቹ ሊረዳ ይችላል ነገር ግን የጉንፋኑን ግዜ አያሳጥርም።
ማሳሰቢያ፦ እነዚህን ምርቶች ከስድስት አመት በታች ለሆኑ አራስ ልጆች ወይም ህጻናት አይስጡ።
ማሳሰቢያ፦ ወይም የሳል ሽሮፕ በውጣቸው ትኩሳትን የሚቀንስ መድሀኒት ሊኖራቸው ይችላል። መለያዎችን በጥንቃቄ ያንብቡ እና ከመጠን በላይ መጠቀምን ለማስቀረት ፋርማሲስት ወይም ሐኪምዎ ጋር ያረጋግጡ።
መጨናነቅን ለማከም በተለይም ለጨቅላ ህጻናት እና ታዳጊዎች የጨውውሃ (ሳሊን) የአፍንጫ ጠብታዎችን ይጠቀሙ። የሚሸጡ የጨው-ውሃ ጠብታዎችን ወይም የሚረጩትን ይጠቀሙ ወይም የራስዎን ይስሩ።
በቤት ውስጥ የተሰሩ የጨው ውሃ ጠብታዎች
አንድ ላይ ያቀላቅሉ፦
- 1 ኩባያ (240 ሚ.ግ) የተጣራ ውሃ (የቧንቧ ውሃ ከተጠቀሙ ለአንድ ደቂቃ ያህል አፍልተው ከዚያም ቀዝቀዝ ማድረግ)
- ½ የሻይ ማንኪያ (2.5 ግ) ጨው
- ½ የሻይ ማንኪያ (2.5 ግ) ቤኪንግ ሶዳ
የተበጠበጠውን በንጹ ጠርሙስ ውስጥ ያስቀምጡ፣ ወይም የሚጨመቅ ኮዳ ውስጥ (በፋርማሲዎች ውስጥ ይገኛል)። እንዲሁም መርፌን መጠቀም ይችላሉ። በየ3 ቀኑ አዲስ ይበጥብጡ።
ለመጠቀም፦
- ቁጭ ብለው ጭንቅላትዎን በትንሹ ወደ ኋላ ያድርጉ። እንዳይተኙ። የማንጠባጠብያውን ጫፍ፣ በብል መርፌን ወይም የሚጨመቅ ኮዳ ወደ አንዱ የአፍንጫ ቀዳዳ ይጭመቁት። በአፍንጫ ቀዳዳ ውስጥ ጥቂት ጠብታዎችን በቀስታ ያንጠባጥቡ ወይም ያፍሱ። ለሌላኛው የአፍንጫ ቀዳዳዎም ይድገሙት። ከእያንዳንዱ ጥቅም በኋላ ማንጠባጠብያውን በንጹህ ጨርቅ ወይም በሶፍት ይጥረጉ።
ኢንፍሉዌንዛ
ኢንፍሉዌንዛ (ወይም ጉንፋን) በቫይረስ ይከሰታል። የኢንፍሉዌንዛ በሽታ ያለባቸው አዋቂዎች ምልክቱ በጀመረ በ3-5 ቀናት ውስጥ ቫይረሱን ወደ ሌሎች ሊያስተላልፉ ይችላሉ። ኢንፍሉዌንዛ ያለባቸው ህጻናት እስከ 7 ቀናት ድረስ ቫይረሱን ወደ ሌሎች ሊያስተላልፉ ይችላሉ።
ምልክቶች፦
- ትኩሳት / ብርድ ብርድ ማለት
- ራስ ምታት
- የጡንቻ ወይም የሰውነት ሕመም
- የድካም ስሜት
- የጉሮሮ ቁስለት
- ፈሳሽ ያለው ወይም ደረቅ አፍንጫ/ማስነጠስ
- ሳል
መከላከል፦
- ዓመታዊ የኢንፍሉዌንዛ ክትባት ይውሰዱ።
- በተለይም ከታመመ ሰው ጋር ግዜ ካሳለፉ በኋላ እጅዎን ይታጠቡ። ልጅዎን ስለ እጅ መታጠብ ያስተምሩ።
- በሚያስሉበት ወይም በሚያስነጥሱበት ወቅት አፎን እና አፍንጫዎን ይሸፍኑ።
- ልጅዎ ጥሩ የአተነፋፈስ ስነምግባር እንዲጠቀም ያስተምሩት።
ለመቆጣጠር፦
- እንደ ውሃ ያሉ በርካታ ፈሳሽዎችን ይውሰዱ።
- ጥሩ እረፍት ያድርጉ ወይም ልጅዎ ጥሩ እረፍት እንዲያገኝ ያድርጉ። እረፍት ለማድረግ እና ወደሌሎች እንዳይዛመት ለመከላከል በቤት ውስጥ ይቆዩ ወይም ልጅዎን ለመጀመሪያዎቹ የሕመም ቀናት በቤት ውስጥ ያቆዩት።
- ለትኩሳት፣ ራስ ምታት እና የሰውነት Acetaminophen ወይም Ibuprofen ወይም Tylenol ወይም Advil ህመምን ለማስታገስ ማሸጊያ ላይ ያለውን መመሪያ በመጠቀም መውሰድ ይችላል፡፡
የኢንፍሉዌንዛ ወቅት በየአመቱ በኖቬምበር ወይም በዲሴምበር ጀምሮ በኤፕሪል ወይም በሜይ ውስጥ ያበቃል። አልፎ አልፎ፣ ኢንፍሉዌንዛ ወደ የሳንባ ምች ሊያመራ ይችላል።
የሲናስ ኢንፌክሽን (ይህ ወደ ኢንፌክሽን ሊያመራ ይችላል)።
ምልክቶች፦
- የፊት ሕመም ወይም ግፊት፣ ራስ ምታት፣ የጥርስ ሕመም፣ የድካም ስሜ፣ ሳል፣ ትኩሳት።
- ከ10 ቀናት በላይ የሚቆይ ቢጫ ወይም አረንጓዴ የአፍንጫ ፍሳሽ ያለው የተዘጋ አፍንጫ አንቲባዮቲክ ሊያስፈልግዎ እንደሚችል የሚያሳይ ምልክት ነው።
ለመቆጣጠር፦
- ለህመም እና ለትኩሳት Acetaminophen ወይም Ibuprofen ወይም Tylenol ወይም Advil ህመምን ለማስታገስ ማሸጊያ ላይ ያለውን መመሪያ በመጠቀም መውሰድ ይችላል፡፡
- ለህጻናት፣ የአፍንጫ ፍሳሽን ለማስታገስ የሚረዳ የጨዋማ ውሃ ጠብታዎች ወይም መርጫን ይጠቀሙ (በገጽ 9 ላይ ያለውን ጉንፋን/ፈሳሽ ያለው አፍንጫ የአዘገጃጀት መመሪያን ይመልከቱ)። ለአዋቂዎች፣ የጨው ፈሳሽ የበለጠ ውጤታማ ነው።
- ራስን ዘና የሚያደርጉ ማስታገሻዎች መጨናነቅን ሊያስታግሱ ይችላሉ ነገርግን የሕመሙን ጊዜ አያሳጥሩም።
ማሳሰቢያ፦ እነዚህን ምርቶች ከስድስት አመት በታች ለሆኑ አራስ ልጆች ወይም ህጻናት አይስጡ።
ማሳሰቢያ፦ እራስን የሚያዝናኑ በውስጣቸው ትኩሳትን የሚቀንስ መድሀኒት ሊኖራቸው ይችላል። መለያዎችን በጥንቃቄ ያንብቡ እና ከመጠን በላይ መጠቀምን ለማስቀረት ፋርማሲስት ወይም ሐኪምዎ ጋር ያረጋግጡ።
ሁለቱም ባክቴሪያዎች እና ቫይረሶች የሳይነሳይተስ በሽታ ሊያስከትሉ ይችላሉ (ቫይረሶች እስከ 200 እጥፍ የበለጡ የተለመዱ ናቸው)።
የጉሮሮ ቁስለት
የጉሮሮ መቁሰል ብዙውን ጊዜ ከጉንፋን ጋር አብሮ ይመጣል። አብዛኛው የጉሮሮ ህመም በቫይረሶች ምክንያት ይከሰታል። አንቲባዮቲክ በቫይረስ ምክንያት ለሚከሰት የጉሮሮ መቁሰል አይረዳም።
አንዳንድ የጉሮሮ መቁሰልዎች የሚከሰቱት በስትሪፕቶኮከስ ባክቴሪያ ነው። የጉሮሮ መቁሰል ከአፍንጫ ፈሳሽ፣ ሳል፣ የድምጽ መጎርነን፣ ወይም ተቅማጥ ጋር አብረው የተከሰቱ፣ ይህ በየጉሮሮ መቁሰል ሳይሆን በቫይረስ ሊሆን ይችላል።
ዶክተርዎ የጉሮሮ መቁሰል የጉሮሮ ህመም መሆኑን በማየት ብቻ ሊያውቅ አይችልም።
- የጉሮሮ መቁሰል የጉንፋኑ አካል ከሆነ፣ ብዙውን ጊዜ በቫይረስ ምክንያት የሚከሰት እና የጉሮሮ ፈሳሽ ናሙና መውሰድ አያስፈልግም።
- የጉንፋን ምልክቶች ፣ ዶክተርዎ የጉሮሮ መቁሰሉ በባክቴሪያ ወይም በቫይረስ የተከሰተ መሆኑን ለማሳየት የጉሮሮ ፈሳሽ ናሙና ሊወስድ ይችላል። የምርመራ ውጤቶቹ ብዙውን ጊዜ በ48 ሰዓታት ውስጥ ዝግጁ ይሆናሉ።
- የምርመራ ውጤቶቹ ኔጋቲቭ ከሆኑ አንቲባዮቲኮቹ አይሰራም ምክንያቱም የጉሮሮ መቁሰሉ በቫይረስ መክንያት የተከሰተ ሊሆን ስለሚችል።
- የምርመራ ውጤቶቹ ፖዘቲቭ ከሆኑ ዶክተርዎ አንቲባዮቲክ ለማዘዝ ሊወስን ይችላል።
- ሌሎች የቤተሰብ አባላት ካልታመሙ በስተቀር ምርመራ ማድረግ አያስፈልጋቸውም።
ለመቆጣጠር፦
- እንደ ውሃ ያሉ በርካታ ፈሳሽዎችን ይውሰዱ።
- ለጉሮሮ ህመም እና ለትኩሳት Acetaminophen ወይም Ibuprofen ወይም Tylenol ወይም Advil ህመምን ለማስታገስ ማሸጊያ ላይ ያለውን መመሪያ በመጠቀም መውሰድ ይችላል፡፡
- እድሜያቸው ከስድስት ዓመት በላይ ለሆኑ ህጻናት እና ጎልማሶች፣ የጉሮሮ ሎዘንጂስ ምልክቶችን ያስወግዳል።
ማሳሰቢያ፦ ትንንሽ ልጆች የመታፈን አደጋ ስለምያደርስባቸው ሎዘንጂስ ሊሰጣቸው አይገባም። - ለትላልቅ ልጆች እና ጎልማሶች በሞቀ የጨው ውሃ መጉመጥመጥ ጉሮሮ እንዲያገግም ያደርጋል። ½ የሻይ ማንክያ ጨው ከ1 ኩባያ (250 ሚ.ሊ) ሙቅ ውሃ ጋር ይቀላቅሉ። ለ10 ሰከንድ ይጉመጥሞጡ በቀን 4-5 ጊዜ ሊደረግ ይችላል
- እርስዎ ወይም ልጅዎ ጥሩ ስሜት ሲሰማዎት ወደ መደበኛ እንቅስቃሴዎ መመለስ ይችላሉ።
የጆሮ ህመም
የዩስቴክያን ቱቦ የመሃከለኛውን ጆሮ እና የጉሮሮ ጀርባን ያገናኛል። ይህ ቱቦ በትናንሽ ልጆች ውስጥ ጠባብ ስለሆነ በተለይም በጉንፋን ሊዘጋ ይችላል። ይህ እገዳ ወደ ኢንፌክሽን ሊያመራ ይችላል።
ከ70-80% የሚሆኑት የጆሮ ኢንፌክሽን ያለባቸው ህጻናት ያለ አንቲባዮቲክ እንደሚሻላቸው ማስታወስ አስፈላጊ ነው። አንዳንድ የጆሮ በሽታዎች በቫይረሶች እንዲሁም አንዳንዶቹ በባክቴሪያዎች ምክንያት ናቸው። አንዳንድ የጆሮ በሽታዎች በቫይረሶች እንዲሁም አንዳንዶቹ በባክቴሪያዎች ምክንያት ናቸው። በጥንቃቄ መጠበቅ ሐኪምዎ ሊመክረው የሚችለው ምክንያታዊ አቀራረብ ነው።
ምልክቶች፦
- ትኩሳት
- የጆሮ ህመም
- መበሳጨት
መከላከል፦
- አብዛኛው የጆሮ ኢንፌክሽን የሚከሰተው ከጉንፋን በኋላ ስለሆነ እጅዎን በተደጋጋሚ ይታጠቡ እንዲሁም ልጅዎን ስለ እጅ መታጠብ ያስተምሩ።
- ልጅዎን ከሁለተኛ ደረጃ የሲጋራ ጭስ አደጋ ከማጋለጥ ይቆጠቡ።
- ተኝተው እያለ ለልጅዎ በጠርሙስ እንዲጠጡ አይስጧቸው።
ለመቆጣጠር፦
- ለህመም እና ለትኩሳት Acetaminophen ወይም Ibuprofen ወይም Tylenol ወይም Advil ህመምን ለማስታገስ ማሸጊያ ላይ ያለውን መመሪያ በመጠቀም መውሰድ ይችላል፡፡
- በውጨኛው ጆሮ ላይ ሞቅ ያለ ጨርቅ ያስቀምጡ።
- አንቲስቲስታሚኖች እና እራስን ማዝናኛ መድሃኒቶች ለጆሮ ኢንፌክሽን አይረዱም።
- በአንዳንድ ሁኔታዎች ዶክተርዎ የልጅዎን ጆሮዎች ከመረመሩ በኋላ አንቲባዮቲክን ሊያዝዙ ይችላሉ።
- አንቲባዮቲኮችን የመቋቋም ስጋት ስለምያመጣ የጆሮ በሽታን ለመከላከል ለረጅም ጊዜ አንቲባዮቲክ መድኃኒቶችን መስጠት አይመከርም።
ሳል
በአዋቂዎችና በልጆች ላይ አብዛኛው ሳል የሚከሰቱት በመተንፈሻ አካላት የቫይረስ ኢንፌክሽን ነው (ከዚህ በታች ያለውን ሰንጠረዥ ይመልከቱ)። አንቲባዮቲኮች ለሳል ሊጠቀሙት የሚችሉት በሽተኛው በባክቴሪያ ምክንያት የሳንባ ምች ካለበት ወይም ፐርቱሲስ (የትክትክ ሳል) ካለበት ብቻ ነው።
ምልክቶች፦
- ትኩሳት፣ ሳል እና የደረት ሕመም።
- ቢጫ ወይም አረንጓዴ ሊሆን የሚችል ፈሳሽ ማሳል። ይህ ማለት የባክቴሪያ ኢንፌክሽን ነው ማለት አይደለም።
- ትክትክታ ሊከሰት ይችላል።
ማሳሰቢያ፦ በቫይረስ ብሮንካይተስ፣ 45% ሰዎች ከ2 ሳምንታት በኋላም ይስላሉ። 25% ሰዎች ከ3 ሳምንታት በኋላም ይሳሉ
ህመም | ቦታ | እድሜ ክልል | ምክንያት |
ላሬንጃይተስ | የድምፅ አውታሮች | ትልልቅ ልጆች / ጎልማሶች | ቫይረስ |
ክሩፕ | የድምፅ አውታሮች እና የአየር ቧንቧዎች | ትናንሽ ልጆች | ቫይረስ |
ብሮንካይተስ1 | የመተንፈሻ ቱቦዎች (ትልቅ) | ትልልቅ ልጆች / ጎልማሶች | ቫይረስ |
ብሮንካይተስ | የመተንፈሻ ቱቦዎች (ትንሽ) | ጨቅላ ሕፃናት | ቫይረስ |
የሳንባ ምች | የአየር ከረጢቶች | ሁሉም ዕድሜዎች | ባክቴሪያ ወይም ቫይረስ |
የትክትክ ሳል | ከአፍንጫ ወደ ሳንባዎች | ሁሉም ዕድሜ | ባክቴሪያ |
1 ከባድ የረዥም ጊዜ የሳንባ በሽታ ያለባቸው ታካሚዎች ብሮንካይተስ ሲይዛቸው አንዳንድ ጊዜ በባክቴሪያ ኢንፌክሽን ይያዛሉ።
ለመቆጣጠር፦
- እንደ ውሃ ያሉ በርካታ ፈሳሽዎችን ይውሰዱ።
- ሳል ማስታገሻዎች ትልልቅ ልጆችን እና ጎልማሶችን ሊረዱ ይችላሉ።
ማሳሰቢያ፦ እነዚህን ምርቶች ከስድስት አመት በታች ለሆኑ አራስ ልጆች ወይም ህጻናት አይስጡ።
ማሳሰቢያ፦ የሳል ሽሮፕ በውጣቸው ትኩሳትን የሚቀንስ መድሀኒት ሊኖራቸው ይችላል። መለያዎችን በጥንቃቄ ያንብቡ እና ከመጠን በላይ መጠቀምን ለማስቀረት ፋርማሲስት ወይም ሐኪምዎ ጋር ያረጋግጡ። - የሳል ጠብታዎች ወይም ሎዜንጅስ ከፍ ላሉ ልጆች እና ጎልማሶች ሊረዱ ይችላል። የፀረባክቴሪያ ሳል ጠብታዎችን ያስወግዱ ምክንያቱም ወደ የአንቲባዮቲክ መቋቋም ሊያመሩ ይችላሉ።
ማሳሰቢያ፦ የሳል ጠብታዎች እድሜያቸው ከስድስት አመት በታች ለሆኑ ህጻናት የማነቅ አደጋን ስለሚያመጡ ሊሰጥ አይገባም። - የባክቴሪያ የሳንባ ምች በሽታን ለመመርመር የደረት ኤክስሬይ ይመከራል። ምርመራው ከተካሄደ በኋላ፣ አንቲባዮቲኮች በተለምዶ ይታዘዛሉ።
በህክምና ባለሙያ የግድ መታየት ያለባቸው ከባድ ምልክቶች
እነዚህ ምልክቶች የዶክተር ወይም የነርስ ባለሙያ ትኩረት ያስፈልጋቸዋል።
ትኩሳት፦
- ከ3 ወር በታች የሆነ ልጅ ትኩሳት ካለበት፣ ወዲያውኑ መታየት አለበት።
- ማንኛውም እድሜ ላይ ልጅ ትኩሳት ካለበትና የጤንነት ስሜት ካልተሰማው፣ ወዲያውኑ መታየት አለበት።
- በማንኛውም እድሜ ላይ ያለ ልጅ ከ3 ቀናት በላይ ትኩሳት ካለበት፣ በ24 ሰዓታት ውስጥ መታየት አለበት።
የጆሮ ሕመም
አንድ ልጅ የጆሮ ሕመም እንዲሁም የሚከተሉት ካለበት ሐኪም ጋር ይሂዱ፦
- በተጨማሪም ከፍተኛ ትኩሳት ካለበት፤ ወይም • የደህንነት ስሜት ካልተሰማቸው፤ ወይም
- ከጆሮ ጀርባ የመቅላት ወይም እብጠት ምልክት ካለ፤ ወይም
- ጆሮዋቸው ወደ ፊት ከተገፋ፤ ወይም
- acetaminophen/ibuprofen ቢጠቀሙም እንኳን የጆሮአቸው ህመም ከ24 ሰአታት በላይ የከፋ ሆኖ ከቀጠለ።
ትኩሳት ወይም ሌላ በሽታ ያለባቸው ጎልማሶች ምልክቱ እየተባባሰ ከሄደ ወይም ከወትሮው በተለየ ከባድ ከሆነ ሀኪሞቻቸውን ወይም ነርስ ማማከርን ማሰብ አለባቸው።
በAlberta፣ ምክር ከፈለጉ ወይም የተሻለውን እርምጃ እርግጠኛ ካልሆኑ ወደ Health Link (በ811) መደወል ይችላሉ።
በልጆች ላይ ስላሉ የጤና እክሎች ተግባራዊ ምክርን በStollery Children’s Hospital የቀረበው ህዝባዊ የመረጃ ምንጭ ahs.ca/heal, ላይ ይጎብኙ።
የጤና ድንገተኛ ምልክቶች
እርስዎ ወይም የሚንከባከቡት ሰው ከእነዚህ ምልክቶች አንዱን ካሳዩ፣ እባክዎን ወዲያውኑ የህክምና እርዳታ ያግኙ።
የማጅራት ገትር ምልክቶች ከታዩ ወድያውኑ የሕክምና እርዳታን ያግኙ፦
የሚከተሉት ከተፈጠሩ ወድያውኑ የሕክምና እርዳታን ያግኙ፦
- በማንኛውም እድሜ ክልል ላይ ያለ ሆኖ ትኩሳት ኖሮበት የሚበሰጫጭ ወይም ቸልተኛ (ለመንቃት ወይም ነቅቶ ለመቆየት መቸገር)፣ ደጋግሞ ማስታወክ እና የአንገት መገተር ወይም በቦታው ላይ ሲጫኑ የማይጠፋ ሰፊ ሽፍታ ያለው (ትንንሽ ቁስሎች ሊመስሉ ይችላሉ)።
መተንፈስ፦
የሚከተሉት ከተፈጠሩ ወድያውኑ የሕክምና እርዳታን ያግኙ፦
- በማንኛውም እድሜ ክልል ላይ ያለ የታመመ ሰው የመተንፈስ ችግር ሲያጋጥመው (በአፍንጫው መደፈን መክንያት ያልሆነ)።
- የታመመ ሰው ከወትሮው በበለጠ ፍጥነት ወይም ዝግታ ሲተነፍስ፣ ወይም ሰማያዊ ከንፈር፣ እጅ ወይም እግር ሲኖረው።
አጠቃላይ ሁኔታ
የሚከተሉት ከተፈጠሩ ወድያውኑ የሕክምና እርዳታን ያግኙ፦
- በማንኛውም ዕድሜ ክልል ላይ ያለ የታመመ ሰው ለመንቃት ወይም ነቅቶ ለመቆየት ከተቸገረ ወይም ከተለመደው በላይ ግራ ከተጋባ፣ ከተነጫነጨ ወይም ከተረበሸ፣ የማይጠፋ ከባድ ራስ ምታት ካለበት፣ የአንገት መገተር፣ መገርጣት ወይም በጣም የተላላጠ ቆዳ ያለው ወይም ሲነካ የሚቀዘቅ ከመሰሉ።
- የታመመ ሰው የሰውነት ድርቀት ምልክቶች አሉት፤ እነዚህም ደረቅ ቆዳ፣ የአፍ መድረቅ፣ በህፃን ላይ የጎሮጎደ ለስላሳ ቦታ (ፎንታንኔል) ወይም በጣም ያነሰ ሽንት።
አፋጣኝ የሕክምና እርዳታን የማግኘት ሌሎች ምክንያቶች የሚከተሉትን ያካትታሉ፦
- አንድ የታመመ ሰው የመዋጥ ችግር ወይም ከመጠን በላይ ምራቅ ወይም ለሃጭ ካለ ችግር
ካለበት። - በማንኛውም ዕድሜ ክልል ላይ ያለ የታመመ ሰው የሚያነክስ ከሆነ፣ መንቀሳቀስ የማይችል
ወይም የሚጥል በሽታ ካለበት።
ይህ መረጃ እንደ ማጣቀሻ ብቻ ነው የተሰጠው። በማንኛውም ጊዜ፣ ዶክተር፣ ነርስ ወይም የነርስ ሐኪምን ለማነጋገር እንደሚያስፈልግዎት ለማወቅ የራስዎን እውቀት እና ውሳኔ መጠቀም አለብዎት።
በAlberta፣ ምክር ከፈለጉ ወይም የተሻለውን እርምጃ እርግጠኛ ካልሆኑ ወደ Health Link (811 ላይ ይደውሉ) መደወል ይችላሉ።
አንቲባዮቲክን መቋቋም
አንቲባዮቲክን መቋቋም ምንድን ነው?
- ለትክክለኛም ሆነ ለተሳሳቱ ምክንያቶች አንቲባዮቲክዎችን መጠቀም አንቲባዮቲክን መቋቋም ሊያስከትል ይችላል። የአንቲባዮቲክን የመቋቋም እድገትን ለመገደብ፣ አንቲባዮቲኮች በጣም አስፈላጊ በሚሆንበት ጊዜ ብቻ ጥቅም ላይ መዋል አለባቸው።
- አንቲባዮቲኮችን መቋቋም ማለት የባክቴሪያዎች መከላከያ ዘዴ ሆኖ አንቲባዮቲክ በሚገኝበት ወቅትም እንኳን እንዲቆዩ እና እንዲባዙ የሚያስችል ነው። አንቲባዮቲክን የመቋቋም ችሎታ ያላቸው ተህዋሲያን አንዳንድ ጊዜ “ሱፐርበግስ (superbugs)” ይባላሉ።
- ተህዋሲያን የአንቲባዮቲክ መድኃኒቶችን የመቋቋም ችሎታ ሲኖራቸው ቀደም ባሉት ጊዜያት የሚሠሩ አንቲባዮቲኮች መስራት ያቆማሉ።
- አንቲባዮቲክን በሚቋቋሙ ባክቴሪያዎች ምክንያት የሚመጡ ኢንፌክሽኖች አስቸጋሪ እና አንዳንድ ጊዜም ለማከም የማይቻሉ ናቸው። ይህ ረዘም ላለ ጊዜ መታመምን እና ምናልባትም ለሞት ሊያጋልጥ ይችላል።
- ያስታውሱ፣ እርስዎ ሳይሆኑ – ባክቴሪያዎቹ ናቸው የሚቋቋሙት! አንቲባዮቲኮችን ጨርሰው ወስደው የማያውቁ በጣም ጤነኞችም ቢሆኑ እንኳን ከሌሎች ምንጮች በመጡ አንቲባዮቲክን መቋቋም የሚችሉ ባክቴሪያዎች ሊያዙ ይችላሉ።
እንደ ጉንፋን፣ ኢንፍሉዌንዛ እና ብሮንካይተስ (የደረት ብርድ) ለመሳሰሉት የቫይረስ ኢንፌክሽኖች አንቲባዮቲክዎች አይረዳም። ለእነዚህ ኢንፌክሽኖች አንቲባዮቲኮችን መጠቀም የአንቲባዮቲክ መቋቋምን ሊያስከትል ይችላል።
ምን ማድረግ አለብዎት?
- እርስዎ ወይም ልጅዎ ጉንፋን ወይም ሳል ሲያጋጥማችሁ አንቲባዮቲክን መውሰድን አይጠብቁ። አብዛኛዎቹ እነዚህ ኢንፌክሽኖች በቫይረሶች የሚከሰቱ ናቸው እናም አንቲባዮቲኮች ሊረዱ አይችሉም።
- ኢንፌክሽኑ የቫይረስ ወይም የባክቴሪያ መሆኑን እና አንቲባዮቲክ ያስፈልግ እንደሆነ ከሐኪምዎ ጋር ይወያዩ።
- እርስዎ (ወይም ልጅዎ) የብርድ ምልክቶች፣ ሳል ወይም የጉሮሮ መቁሰል በሚኖርብዎት ወቅት ይታገሡ። አብዛኛዎቹ በቫይረስ የሚመጡ በሽታዎች ከመሻላቸው በፊት ከ4-5 ቀናትን ይወስዳሉ እናም ሙሉ ለሙሉ ለማገገም እስከ 3 ሳምንታት ይወስዳሉ።
- በብርድ ወይም በጉንፋን ወቅት፣ እጅዎን አብዝተው ይታጠቡ። በሚቀጥለው ገጽ ላይ ዝርዝር እጅን የመታጠብ ምክራችንን ይከተሉ።
ከፍተኛ የመቋቋም ሃይል ካለው ህዋስ ጋር ጦርነትን አይግጠሙ። አንቲባዮቲኮችን በጥበብ ይጠቀሙ!
እጅ መታጠብ
እጅን መታጠብ የኢንፌክሽን ስርጭትን ለመግታት መንገድ ነው።
80% የሚሆኑ የተለመዱ ኢንፌክሽኖች በእጅ ሊተላለፉ ይችላሉ።
እጆችዎን መቼ መታጠብ ይኖርብዎታል፦
- ከምግብ በፊት
- ምግብ ከማዘጋጀት በፊት፣ እና በኋላ
- ጡት ከማጥባት በፊት
- ሽንት ቤትን ከተጠቀምዎ በኋላ ወይም ልጅዎ መጸዳጃ ቤትን እንዲጠቀም ከረዱ በኋላ
- ዳይፐር ወይም የሴት ንፅህና ምርቶችን ከመቀየር በፊት እና በኋላ
- አፍንጫዎን ከተናፈጡ ወይም የልጅዎን አፍንጫ ካጸዱ በኋላ
- ከሌሎች ጋር የተጋሩትን በኋላ
- የአይን ሌንሶችን ከማስገባትዎ ወይም ከማውጣትዎ በፊት
- የታመመን ሰው ከመንከባከብዎ በፊት እና በኋላ
- እንስሳትን ከነኩ ወይም ከመገቡ በኋላ ወይም የእንስሳት ሰገራን ከያዙ በኋላ
- ጥርስዎን ከመታጠብዎ በፊት እና በኋላ
እጅን እንዴት መታጠብ እንደሚቻል፦
- ሳሙና እና ውሃ ይጠቀሙ። በውሃ ብቻ መታጠብ ጀርሞችን አያጠፋም።
- እጆችዎን ያርጥቡ።
- ተራ ሳሙናን ይቀቡ። ፀረ-ባክቴሪያ ሳሙና አይጠቀሙ።
- ቢያንስ ለ20 ሰከንድ (ወይንም Twinkle, Twinkle, Little Star የሚለውን ለመዘመር የሚወስደውን ጊዜ ያክል) እጅዎን አንድላይ ይሹ። መዳፎችዎን ጨምሮ ሁሉንም የእጆችዎን ክፍሎች፣ ጣቶችዎ መካከልን፣ አውራ ጣቶችዎን፣ ጀርባውን፣ የእጅ አንጓዎችዎን፣ የጣቶችዎ ጫፎችን እና ጥፍሮችዎን።
- እጆችዎን ለ10 ሰከንድ ያክል ያለቅልቁ
- እጅዎን በንጹህ ፎጣ በደንብ ያድርቁ።
ማድረግ ያለብዎት፦
- እርስዎን ወይም ልጅዎን ከመመርመራቸው በፊት ዶክተሮች፣ የጥርስ ሐኪሞች፣ ነርሶች እና ቴራፒስቶች እጃቸውን እንዲታጠቡ ይጠብቁ።
- በልጅዎ ትምህርት ቤት መታጠቢያ ቤት እና በስራ ቦታዎ ውስጥ ሳሙና መገኘቱን ያረጋግጡ።
- የሕፃናት መንከባከቢያ ቦታዎች ለአዋቂዎችና ለህፃናት እጃቸውን የሚታጠቡባቸው ቦታዎች መኖራቸውን ያረጋግጡ።
- ተራ ሳሙና ይጠቀሙ። ተራ ሳሙና ልክ እንደ ፀረ-ባክቴሪያ ሳሙና ሁሉ ይሠራል። የፀረ-ባክቴሪያ ሳሙና አይመከርም ምክንያቱም ወደ የባክቴሪያ መቋቋም ስለሚመራ እናም ከቀላል ሳሙና የበለጠ ውጤታማ አይደለም።
- በምሳሌ ያስተምሩ።
Do Bugs Need Drugs,
Communicable Disease Control,
Alberta Health Services.
DBND@ahs.ca
www.dobugsneeddrugs.org
© 2022 Alberta Health Services,
Provincial Population & Public Health
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-Non-commercial-Share Alike 4.0 International license. To view a copy of this licence, see https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/. You are free to copy, distribute and adapt the work for non-commercial purposes, as long as you attribute the work to Alberta Health Services and abide by the other licence terms. If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same, similar, or compatible licence. The licence does not apply to AHS trademarks, logos or content for which Alberta Health Services is not the copyright owner.
Disclaimer statement:
This material is intended for general information only and is provided on an “as is”, “where is” basis. Although reasonable efforts were made to confirm the accuracy of the information, Alberta Health Services does not make any representation or warranty, express, implied or statutory, as to the accuracy, reliability, completeness, applicability or fitness for a particular purpose of such information. This material is not a substitute for the advice of a qualified health professional. Alberta Health Services expressly disclaims all liability for the use of these materials, and for any claims, actions, demands or suits arising from such use.
